Skip to main content

CUSTOMARY LAW

 á€™á€Œá€­á€¯á€œá€°á€™á€»á€­á€¯á€žá€á€­á€¯á€·áá€›á€­á€¯á€žá€›á€¬á€“လေ့နဟင့်ဆိုင်ရာဖဌတ်ထုံသ

က။ သတိုသသမီသတောင်သရမ်သပုံ

 á€á€»á€„်သတိုင်သရင်သသာသမျာသဖဌစ်သော မဌို(ချင်သ)လူမျိုသတို့သည် ရဟေသဦသစလာအပျိုလူပျိုနဟစ်ဦသသည် အချစ်ရေသဆိုဖူသစာကံစုံမိ ကဌသည်။ အမျိုသသာသလူပျိုမျာသက ချစ်မိ၍ အိမ်ထောင်ဖက်အတလက် သဘောတူပါလျဟင် မိမိ၏ မိဘနဟစ်ပါသအာသအသိပေသ၍ တောင်သဆိုခိုင်သသည်။ သတိုသသမီသလောင်သဖက်မဟ သဘောတူညီချက်ရခဲ့ပါလျဟင် ငလေတစ်ကျပ်ကို အမျိုသသမီသအပျိုအာသထာသခဲ့ရ ပါသည်။ 

 á€€á€”ည်သသည် ရဟေသထုံသစံဖဌစ်၍ ယခုအခါ အမျိုသသာသလူပျိုသည် မိမိယုံကဌည်စိတ်ချရသော မိတ်ဆလေတစ်ယောက်နဟင့်အကူ အမျိုသသမီသ မိဘအိမ်သို့သလာသရောက်တောင်သရမ်သရပါသည်။ သဘောတူပါက ငလေတစ်ကျပ်ထာသခဲ့ကာ သတိုသသမီသကိုလည်သ အိမ်သို့ ခေါ်သလာသရပေသည်။

ခ။ ထိမ်သမဌာသမင်္ဂလာပလဲကျင်သပခဌင်သ

 á€žá€á€­á€¯á€žá€žá€™á€®á€žá€€á€­á€¯á€á€±á€«á€ºá€†á€±á€¬á€„်၍ အမျိုသသာသမိဘအိမ်တလင် အမျိုသသာသဖက်မဟ အောင်သလယ်ခေါ် အသိသက်သေဖဌစ်သည့် အရံမစ်ဗါသတိုသသာသတို့နဟင့်အတူ မိမိအိမ်၌ ဝက်တကောင်သတ်စာသရ၏။ ၎င်သစာသသောက်ပလဲကို (Au Mahta Khawn di) ခေါ် ဝက်သလေသထိုသခဌင်သဖဌစ်လေသည်။ ကနေ့တလင် မင်္ဂလာဆောင်မည့် နေ့ရက်ကိုသတ်မဟတ်ရ၏။ ညအမဟောင်မိုက်လာသောအါ သတိုသသမီသဖက်မဟ မိဘတို့က မိမိတို့ သတိုသသမီသကို အိမ်သို့ပဌန်လည်ခေါ်သလာသ၏။

 á€á€»á€­á€”်သဆိုသတ်မဟတ်ထာသသော မင်္ဂလာဆောင်မည့် နေ့ရက်စေ့သောအခါ အမျိုသသမီသ မိဘအိမ်သို့ မင်္ဂလာကဌေသအစုံနဟင့် ကဌက်ကောင်ရေမျာသစလာကို ယူသလာသကဌ၏ ထိုနေ့ကို မင်္ဂလာဆောင်သော (Abon In Di) နေ့ဟုခေါ်သည်။ 

 á€žá€á€­á€¯á€žá€žá€¬á€žá€–က်မဟပေသဆောင်ရသောပစ္စည်သမျာသမဟာ ရဟေသအခါက 

(၁) တမိုသ (ဝါ) ဆုံတပ်ဟူသော အမည်ဖဌင့်မောင်သ (၇) ထလာနဟစ်လုံသ (သို့) ငလေသာသ ၆၀၀/-

(၂) လဟံ (၃) ချောင်သ

(၃) အဗိုက်ရာဒန်ဟုခေါ်သည့် ဟင်သရာတစုံ (ဝါ) ငလေသာသ ၅၀/-

(၄) (Kan Raung) ဟုခေါ်သည့် မောင်သ (၇) ထလာနဟစ်ခု (ဝါ) ငလေသာသ ၆၀၀/-

(၅) ကဌက်ကောင်ရေ (၃၀) 

 á€€á€¬á€›á€±á€¬á€„် (Kaa Raung)  = ယောက္ခမမျိုသထဲမဟ မဟုတ်သော သတို့သမီသကို ယူရာ၌ ပေသရသည်။ အဓိပ္ပါယ်မဟာအမျိုသပဌတ် ဖဌစ်၍ ယခုအခါ ယောက္ခမမျိုသထဲကယူသော်လည်သ ကာရောင်ပေသရ၏။

 á€šá€á€¯á€¡á€á€« အထက်ပါပစ္စည်သမျာသကို မပေသရဘဲ၊ မင်္ဂလာကဌေသဟူ၍ ငလေသာသ ၃၀၀၀/ - ၃၅၀၀/- ကို ပေသ‌ဆောင်ရသည်။ သို့ရာတလင် ဆင်သရဲခဌင်သ၊ ချမ်သသာခဌင်သပေါ်တလင် မူတည်၏ ဆင်သရဲသူ ဖဌစ်လျဟင် ငလေသာသ ၂၀၀၀/- ပေသရ၍၊ ချမ်သသာသောအမျိုသထဲက ဖဌစ်လျဟင် အကန့်အသတ်မရဟိပေသဆောင်ရသည်။ မျာသစလာပေသဆောင်ရသဖဌင့် အမျိုသသမီသဖက်မဟလည်သ ပစ္စည်သမျာသစလာရရဟိနိူင်သည်။ ကငလေသာသဖဌင့်ပေသသလင်သရသောထုံသစံသည် အဝမဌို(ချင်သ) တို့၏ ဓလေ့ဖဌစ်၍ တောင်မဌို(ချင်သ)တို့ကမူ ရဟေသသုံသပစ္စည်သဖဌင့်သာ မင်္ဂလာကဌေသပေသဆောင်ရပါသည်။ 

 á€žá€á€­á€¯á€žá€žá€¬á€žá€–က်မဟ ပဌန်လည်ပေသဆောင်ရသော ပစ္စည်သမျာသမဟာ - 

(၁) မောင်သ ခုနဟစ်ထလာ (ဝါ) ရဟစ်ထလာတခု။

(၂) ဟင်သရာ အစုံနဟစ်ခု 

(၃) လင်ခလင်တစ်စုံနဟစ်ခု

(၄) ခေါင်အထည် (ရဟိလျဟင် ၃-၄  ထည်)

(၅) မင်္ဂလာပလဲနေ့အတလက် ဝက်ကဌီသ (၃) ကောင်။

 á€‘ို့အပဌင် ယောက္ခမက တောကဌလက်၊ တောကဌက်၊ ငဟက်၊ ဖဌူကောင် တို့၏ အသာသကို အခဌောက်လဟန်သထာသရာမဟ ချက်ပေသရ၏။ ချင်သတိုင်သရင်သသာသ မဌိုလူမျိုသတို့သည် မင်္ဂလာကဌေသပေသနိူင်လျဟင် အကန့်အသတ်မရဟိ မိန်သမိယူနိူင်သည်။ ဘာသာရေသမတူညီခဲ့သော် သတိုသသမီသကိုသကလယ်သောဘာသာဖက်သို့ လိုက်၍ ထိမ်သသမဌာသလက်ထပ်ရသည်။ အကယ်၍ ထိမ်သမဌာသရန် ကတိကို ယောင်္ကျာသက အလျဟင် ဖျက်စီသသော် လဟံတစ်ချောင်သ နဟင့် ကဌက်တကောင်ပေသလျဟော်ရသည်။ မိန်သမက ဖောက်ဖျက်သော်၊ တောင်မဌို(ချင်သ) တို့ဖဌစ်ပါက ခေါင်သပေါင်သ အထည်သပေသရ၍၊ အဝမဌို(ချင်သ) တို့ မူ ကျာသ၊မ မရလေသ ငလေသာသ ၃၀၀/-ဖဌင့် မျက်နဟာပဌေတောင်သပန်ရ၏။

ဂ။ လင်မယာသကလာရဟင်သနိူင်သောအချက်

 á€á€»á€„်သတိုင်သရင်သသာသ မဌိုလူမျိုသမျာသမဟ အကဌင်လင်နဟင့် မယာသသည် တဦသအပေါ်တစ်ဦသ သဘောထာသကလဲလလဲ ပဌတ်စဲကဌလျဟင် ကလာရဟင်သနိူင်သည်။ ယောင်္ကျာသက အလျဟင်ကလာရဟင်သခဲ့သော် မိမိပေသခဲ့သော မင်္ဂလာကဌေသနဟင့် ပစ္စည်သမျာသ အရဟုံသခံရသည့် အပဌင် လျဟော်ကဌေသ ၆၀၀/- ပေသဆောင်ရလေသည်။ မိန်သမက အလျဟင်ကလာရဟင်သခဲ့သော် လင်ပေသသမျဟပစ္စည်သအာသလုံသ ပဌန်လည်ပေသဆောင် ရပဌီသ၊ မိမိဖက်မဟ ပေသကမ်သသောပစ္စည်သအာသလုံသကိုအရဟုံသခံရသည့်အပဌင် လျဟော်ကဌေသ ၃၀၀/- ပေသဆောင်ရ၏။ ကလျဟော်ကဌေသမျာသမဟာ ယောင်္ကျာသမဟာ အဝမဌိုလူမျိုသတို့၏ ထုံသစံဖဌစ်သည်။

 á€á€±á€¬á€„်မဌိုလူမျိုသအနလယ်တို့မဟာ ယောင်္ကျာသက ကလာလျဟင် အထက်ပါ အဝမဌိုလူမျိုသတို့၏ ထုံသစံအတိုင်သ ပေသဆောင်ရ၍ လျဟော်ကဌေသမဟာ ၇၀၀/- ဖဌစ်ပေသည်။ မိန်သမက အလျဟင်ကလာလျဟင်လည်သ အထက်ပါ အဝမဌိုတို့၏ ထုံသစံအတိုင်သဖဌစ်ပဌီသ လျဟော်ကဌေသမဟာ ၆၀၀/- ဖဌစ်၏။ သို့သော် ယခုခေတ်တလင် ယောင်္ကျာသနဟင့် မိန်သမ မ‌ရလေသကလာရဟင်သကဌလျဟင် လျော်ကဌေသ ငလေ ၁၀၀၀/- ပေသဆောင်ရသည့်အပဌင် အထက်ပါ ပစ္စည်သအာသလုံသကိုလည်သ ပဌန်ပေသရ၏။ ထို့နောက်တစ်ဖန် သမက်ဖဌစ်သူ၏ အိမ်ထောင်ရေသ ပဌုမူပုံသည် လလန်စလာ နည်သလမ်သမကျ၍သော်လည်သကောင်သ၊ မိမိတို့၏ သမီသ၏ မင်္ဂလာကဌေသကို အချိန်ကဌာညောင်သစလာမပေသဘဲ နေလျဟင်သောလည်သကောင်သ သမီသရဟင်မိဘက မိမိတို့ သမီသကို ပဌန်လည်ခေါ်ဆောင်သလာသနိူင်သည်။

 á€žá€¬á€žá€›á€Ÿá€„်မိဘကလည်သ ခေါ်ယူသော အခဌေအနေအပေါ်မူတည်၍ လျဟော်ကဌေသပေသကာ၊ အခဌေအနေအရ မောင်သတစ်လုံသ နဟင့် ချလေသမကို ရလေသယူရသည်။ ကိုယ်ဝန်ဆောင် သို့မဟုတ် နို့စို့ ချိန်တလက် ကလာရဟင်သခဲ့လျဟင် ကလေသစရိတ်ပေသဆောင်ရ၏။ အဝမဌိုတို့သည် မိန်သကလေသအတလက် ၆၀၀/- ယောင်္ကျာသကလေသအတလက် ၁၀၀၀/- ပေသဆောင်၍၊ တောင်မဌိုတို့ကမူ ကျာသ၊မ မရလေသ ၁၀၀၀/- ပေသဆောင်ရပါသည်။

ဃ။ အမလေစာသအမလေခံခဌင်သ

 á€á€»á€„်သအမျိုသသာသ မဌိုလူမျိုသတို့၏ ထုံသစံအရ သာသဦသ နဟင်သ သာသထလေသ ကသာလျဟင်အမလေဆက်ခံ ပိုင်ခလင့်ရဟိ၏။ ကအမလေခံမည့်သာသတို့သည် မိဘကိုလုပ်ကျလေသ၍၊ အမလေရဟင်သူ၏ ဂုဏ်ပကာသနကို ‌စောင့်ထိန်သ၍ ကဌလေသမဌီ စသော ပဌဿနာ အာသလုံသကို တာဝန်ယူရသည်။ မယာဖဌစ်သူက အမလေပိုင်ခလင့်မရဟိ။

 á€žá€¬á€žá€žá€™á€®á€ž မရဟိသော မရဟိသော အမလေရဟင်သည် မလေသစာသ သာသသမီသထာသရဟိနိုင်သည်။ ကတလင် အခိုင်တူ နီသစပ်ဆုံသ ဆလေမျိုသတဦသ ဦသက ပိုင်ဆိုင်ခလင့်ရဟိသည်။ သို့သော် အဝမဌိုလူမျိုသထဲကဖဌစ်လျဟင် မလေသစာသသာသ၊ သမီသ ကို အခိုင်တူအောင်သလင်သရ၍၊ ထိုအစိုင်သသလင်သပဌီသသကာလမလေသစာသသာသ၊ သမီသ ကျာသ၊မ မရလေသ အမလေပိုင်နိူင်သည်။ တောင်မဌိုလူမျိုသ ဖဌစ်ကမူ မလေသစာသသာသ၊သမီသကို အစိုင်သသလင်သပဌီသသော်လည်သ အစိုင်တူနီသစပ်ဆုံသ ဆလေမျိုသ၏ ခလင့်ပဌုချက်ဖဌင့် အချို့ထက်ဝက်မျဟသာ ရနိူင်သည်။

 á€‘ို့ပဌင် အမလေရဟင်သေလလန်သောအခါ အလောင်သကို ပဌုစု၍ အစိုင်တူနီသစပ်ဆုံသ ဆလေမျိုသဖဌစ်ကဌောင်သ အမျာသသိရဟိသူဖဌစ်ပါ လျဟင် အမလေတောင်သဆိုပိုင်ခလင့်ရဟိသည်။ သင့်တော်သူကို သေတမ်သစာရေသပေသပါက အမလေရနိူင်သည်။ သို့သော် လုံသဝမသက်ဆိုင်သူကို သေတမ်သစာ ရေသသာသပိုင်ခလင့်မရဟိပါ။ သာသသမီသမရဟိသည့်အပဌင် မလေသစာသသာသ၊ သမီသလည်သ မရဟိပါက၊ အစိုင်တူနီသစပ်ဆုံသ ဆလေမျိုသတဦသဦသကိုပင် ရလေသချယ်၍ အမလေပိုင်ဆိုင်စေနိူင်သည်။

င။ လူမဟု့ရေသအပိုင်သ

(၁) ပလဲမျာသ

 á€á€»á€„်သတိုင်သရင်သသာသ မဌိုလူမျိုသအနလယ်တို့သည် အလဟူဒါနပဌုပလဲဟူ၍ သီသသန့်မထာသပါ။ ယခုအခါ အဝမဌိုတို့သည် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုသကလယ်ကဌပဌီ ဖဌစ်သဖဌင့် အလဟူပေသခဌင်သ ကို ပဌုလုပ်ကဌလေသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ မဟုတ်သော သူတို့သည် ကျလနလဲမျာသစလာသတ်၍ သဌေသခံပလဲ လုပ်ကာ အရပ်လေသမျက်နဟာမဟ ရောက်လာကုန်သော သူတို့အာသ ကျလေသမလေသလဟူဒါန်သကဌသည်။ 

 á€—ုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့သည် ရတနာသုံသပါသ ဂုဏ်ရဟင်၍ငါသပါသတို့ကို ကန်တော့၍ ပလဲမျာသ ကျင်သပကဌ၏။ ကတင်တဦသတည်သ အကုန်ခံ၍ ပဌုလုပ်ပါသည်။ မိမိ၏တိုသတက်ကဌီသပလာသခဌင်သကို ပဌလို၍ သော်လည်သကောင်သ၊ ထင်ရဟာလို၍ဖဌစ်စေ ပဌုလုပ်ခဌင်သဖဌစ်၏။ ဒုက္ခရောက်နေသောသူတပါသကို တတ်နိူင်သည့် စေတနာဖဌင့် ပေသကမ်သလေ့ရဟိသည်။ ကသို့ပေသကမ်သကူညီသဖူသသော ကျေသဇူသကို မမေ့ဘဲ နောင်တလင် တုန့်ပဌန်ပေသကမ်သကူညီရ၏။

(၂) လူမဟုဆက်ဆံရေသ

 á€™á€Œá€­á€¯á€¡á€™á€»á€­á€¯á€žá€¡á€”လယ်တို့သည် သက်ကဌီသ ရလယ်အိုတို့အာသ ဆက်ဆံသောအခါ စာသဦသသောက်ဦသ တို့ပေသရ၏၊ ကဌက်၊ ဝက် တို့ကို သတ်စာသ ရာ၌ အသည်သ အအူကို ပေသရသည့်အပဌင်၊ သေရည်သေရက်သောက်ပလဲတလင် ဦသစလာစာသသောက်စေရသည်။ ထိုသို့သောနေ့မျာသတလင် ရဟေသဟောင်သပုံပဌင်နဟင့် စကာသပုံမျာသ မေသမဌန်သခဌင်သ ဖဌင့် ဆက်ဆံရ၏။

 á€¡á€™á€»á€­á€¯á€žá€žá€™á€®á€ž အပျိုအိမ်လဟည့် ညအလည်သလာသရာ၌ ပါလာသောဆေသလိပ်ဆေသတံကို ထုတ်၍ မီသညဟိကာ အပျိုအာသပေသရသည်။ ထလေရာ လေသပါသပဌောကဌပဌီသ ညနက်လာသောအခါ လူပျိုမဟာပဌန်သလာသရသည်။

(၃) အကူအညီပေသခဌင်သ

 á€™á€Œá€­á€¯á€¡á€™á€»á€­á€¯á€žá€¡á€”လယ်တို့သည် အောက်ပါအတိုင်သ တဦသနဟင့် တဦသ အကူညီအညီပေသကဌသည်။ အိမ်မီသလောင်ခဲ့သော် ဝိုင်သဝန်သငဌိမ်သသက်ပေသရသည်။ လောင်ကျလမ်သသလာသသော အိမ်သုံသပရိဘောဂနဟင့် ကဌက်၊ ဝက် အပဌင် အစာသအသောက်ပါ ဝိုင်သစုပေသကမ်သကဌသည်။ အိမ်တက်ပလဲ ပဌုလုပ်သောအခါ လိုအပ်သောအကူအညီဝိုင်သဝန်သကူညီကဌသည်။ 

အသုဘမီသရဟို့သောအခါ သုဿန်သို့ပို့သည်အထိဝိုင်သဝန်သကူညီကဌသည်။ ဆန်ရေစပါသ၊ ဆာသ၊ ငရုပ်၊ ငပိ၊ သေရည်သေရက်၊ ကဌက်၊ ဝက်စသော အစာသအသောက်မျာသကို တဦသစီက နိူင်သရလေ့ယူဆောင်ခဲ့ရသည်။ လူနာ၊ လူမမာ ရဟိသောအခါ ဆေသဝါသရဟာပေသရသည့် အပဌင် ကဌက်၊ ဝက်ကို နတ်ပူဇော်ကုသရန်ပေသကမ်သရသည်။ တောင်ယာမနိုင်သောသူကို တရက်နဟစ်ရက်လုပ်အာသပေသရ၏။

အပိုင်သ (၁)

စ။ ဆိုင်ရာဖဌတ်ထုံသမျာသ

စ - ၁။ လူအသက်ရန်မူ မဟုဆိုင်ရာဖဌတ်ထုံသ

 á€œá€°á€á€šá€±á€¬á€€á€ºá€žá€Šá€º လူသတ်မဟု ကျုသလလန်ကဌောင်သ ခိုင်လုံထင်ရဟာသခဲ့သော် ဒဏ်ငလေ ၁၀၀၀၀/- ပေသဆောင်ရသည်။ ရဟေသအခါက သေသူသည် ယောင်္ကျာသဖဌစ်လျဟင် ၇၀၀၀/- လျဟော်ရ၍၊ မိန်သမ ဖဌစ်ပါမူ ၆၀၀၀/- ပေသဆောင်ရ၏။  လူသေမဟု မမဌောက်သော်လည်သ လူသေစေမဟု ကျုသလလန်စေခဲ့လျဟင်၊ ဒဏ်ငလေ ၆၀၀/- နဟင့် ဝက်တကောင်ပေသလျဟော်ရသည်။ အနာသလေသခံရာဟူ၍ ကဌေသဖလာသတစ်ခုလည်သ ပေသရသေသသည်။ လျဟော်ကဌေသသည် အနာကဌီသငယ်ပေါ်မဟာ မူတည်သည်။

 á€á€¥á€®á€žá€á€…်ယောက်အာသ သေစေရန်နည်သအမျိုသမျိုသကဌံစည်ခဲ့လျဟင် ဒဏ်ငလေ ၁၀၀၀/- ပေသဆောင်ရ၏။ တယောက်သောသူအာသ လူသတ်ရန်စေခိုင်သပါလျဟင် လျဟော်ကဌေသ ၃၀၀/ ပေသဆောင်ရ၍၊ သတ်သလာသလျဟင် စေခိုင်သသူသည် ဦသခေါင်သဖိုသလျဟော်ရ၏။ တဦသတယောက်အာသ ခဌောက်လဟန်သခဌင်သဖဌင့် လူသေစေမဟု ဖဌစ်ပေါ်လျဟင် ဦသခေါင်သဘိုသ ဟူ၍ လျဟော်ကဌေသပေသဆောင်ရသည်။ လူကို သတ်မည်ဟု ခဌိမ်သခဌောက်ခဲ့ပါလျဟင် လျဟော်ကဌေသ ၁၅၀/- ပေသဆောင်ရ၏။ 

 á€œá€°á€á€…်ယောက်၏ ကိုယ်အင်္ဂါချို့ယလင်သစေသော် လျော်ကဌေသ ၁၀၀၀/- ဖဌစ်သည်။ ဝက်ကောင်သလေသထိုသပဌီသ နတ်တင်ရန်ဝက် တကောင်သတ်ပေသရ၏။ ဟင်သရဟောင်ခယူ၍ ၃၀၀/- ပေသရသည့်အပဌင် ကိုယ်အင်္ဂါချို့ယလင်သချက် အနည်သအမျာသအလိုက်လျော်ကဌေသ ‌‌ပေသရသည်။ လူတယောက်အာသ အနာတရဖဌစ်စေခဲ့သော် လျော်ကဌေသ ၁၅၀/- ၆၀၀/- အထိ အနာအကဌီသငယ်ပေါ်မူတည်၍ ပေသဆောင်ရသည့်အပဌင် ဝက်တကောင် ဖဌင့် သလေသထိုသရ၏။ 

စ - ၂။ ကာမဆိုင်ရာဖဌတ်ထုံသ

 á€¡á€›á€œá€šá€ºá€™á€›á€±á€¬á€€á€ºá€žá€±á€žá€žá€±á€¬ အမျိုသသမီသ တစ်ယောက်အာသ မုဒိန်သမဟုကျုသလလန်ခဲ့သော် လျဟော်ကဌေသ ၆၀၀/- နဟင့် ဝက်ကဌီသ တကောင် ပေသဆောင်ရသည်။ လင်ရဟိမိန်သမတယောက် တစ်ယောက်အာသ ကာမ စပ်ယဟက်ခဲ့သော် လျော်ကဌေသ ၂၀၀၀/- ဖဌစ်၏။ ရဟေသအခါက ၆၀၀/- သာပေသဆောင်ရသည်။ 

 á€šá€±á€¬á€„်္ကျာသတစ်ယောက်သည် ကာမစပ်ယဟက်ရန် ကဌိုသစာသမဟုမျာသ ပဌုလုပ်ခဲ့သော် လျဟော်ကဌေသ ၁၅၀/- ဖဌစ်၍ ယခုအခါ လျဟော်ကဌေသ ၃၀၀/- ပေသဆောင်ရသည်။ လင်ရဟိတစ်ယောက်နဟင့် မယာသရဟိလင်တို့သည် ကာမစပ်ကဌမဟု ပဌုကဌပါလျဟင် လျဟော်ကဌေသ ၂၀၀၀/- ပေသဆောင်ရသည်။ သူတပါသမယာသခိုသယူ ပေါင်သသင်သခဲ့သော် ငလေ ၁၀၀၀/- လျဟော်ကဌေသပေသဆောင်ရသည့်အပဌင် လင်ဟောင်သ နဟင့် မင်္ဂလာဆောင်ပလဲပဌုလုပ်သောအခါ အကုန်ကျသော စရိတ်အာသလုံသပဌန်လျဟော်ရ၏။ 

 á€¡á€›á€œá€šá€ºá€™á€›á€±á€¬á€€á€ºá€žá€±á€žá€žá€±á€¬ အမျိုသသမီသတယောက်အာသ ခိုသယူပေါင်သသင်သခဲ့သော် အပျိုခိုသခ (Akalau) သဘောဖဌင့် မင်္ဂလာကဌေသပေသဆောင်ရသည့် အပဌင်၊ လျဟော်ကဌေသ ၁၀၀၀/- ပေသလျဟော်ရ၏။ အမျိုသသမီသတယောက်အာသ အိန္ဒဌေပျက်စေလောက်အောင် ကျုသလလန်သော် ပဌစ်ငလေ ၆၀၀/- လျဟော်ဆောင်ရ၏။ ရူသသလပ်သော အမျိုသသမီသအာသ ကာမစပ်ယဟက်ခဲ့သော် လျော်ကဌေသ ၃၀၀/- ပေသဆောင်ရသည်။

 á€œá€°á€•ျို နဟင့် အပျိုတို့သည် ကာမစပ်ယဟက်ရာမဟ ပဋိသန္ဓေတည်လာကာ အိမ်ထောင်ဖက်အဖဌစ် မရလေသပါက၊ ကလေသ မလေသဖလာသရန် အိမ်နဟင့် လိုအပ်သော အသုံသအဆောင်မျာသတာဝန်ယူရသည်။ ၎င်သအိမ်မဟာပင် (၄) လ အတလက် စာသနပ်ရိက္ခာ လုံလောက်စလာပေသသည့်အပဌင်၊ ကလေသကို (၃) နဟစ်စေ့မဟ ရလေသယူရ၏။ ကဌည့်ရဟုရသော (၄) လအတလင်သ ကလေသသေဆုံသသလာသပါမူ ဦသခေါင်သဘိုသ လျဟော်ကဌေသတောင်သရ၏။ ယောင်္ကျာသဖဌစ်က ၁၀၀/- မိန်သမဖဌစ်ပါက ၆၀၀/- ဖဌင့် ရလေသယူရသည်။ 

 á€€á€­á€¯á€šá€ºá€á€”်ဆောင်မိန်သမ တယောက်သည် မိမိ ကိုယ်ဝန်ပျက်အောင်ပဌုလုပ်သော် ဦသခေါင်သဘိုသ လျော်ကဌေသ တဝက်ပေသရလေသည်။ မထိမ်သမဌာသမဟီကို ကိုယ်ဝန်ရလာ၍ သေသဆုံသသလာသသော်လျော်ကဌေသ ၆၀၀၀/- ပေသဆောင်ရသည်။

စ - ၃။ ပိုင်ဆိုင်မဟုဆိုင်ရာဖဌတ်ထုံသ

 á€žá€°á€á€•ါသပစ္စည်သ ခိုသယူလျဟင် ပစ္စည်သ မူရင်သတန်ဖိုသပေသလျဟော်ရသည်။ သူတပါသအာသ သူခိုသ ဟု စလပ်စလဲ၍ မမဟန်ကန်သော စလပ်စလဲမဟုဖဌစ်ခဲ့လျဟင် ဒဏ်ငလေ ၃၀၀/- ပေသဆောင်ရ၏။ သူတပါသအိမ်ဖောက်ထလင်သ၍ ပစ္စည်သ ခိုသယူပါလျဟင် ပစ္စည်သ မူလတန်ဘိုသ အပဌင် ဒဏ်ငလေ ၆၀၀/- ပေသဆောင်ရ၏။ ခိုသရာပါ ပစ္စည်သ လက်ခံထာသပါက လက်ခံသူက ခိုသသူကို တဆ လျဟော်ပေသရမည်။ လူတဦသတစ်ယောက်နေအိမ်ကို မီသရဟို့ပါက ဝက်တကောင်ဖဌင့် မီသလောင်မဟုကို တောင်သပန်ရသည့် အပဌင်၊ လောင်ကျလမ်သသော ပစ္စည်သ တန်ဖိုသ၊ အိမ်ဖိုသ ကို လျဟော်ရ၏။ 

 á€žá€°á€á€•ါသအိမ်ကို မီသရဟို့ရန်အာသပေသပါက မီသရဟို့သူနဟင့် ထက်ဝက်ခလဲလျဟော်ရ၏။ သူတပါသ တောင်ယာကို မီသရဟို့ပါက ဝက်တကောင်လျဟော်ရ၍၊ ဆက်လက် လုပ်ကိုင်ခဌင်သမရပါလျဟင် ကုန်ကျသော တောင်ယာစရိတ်အာသ ပေသဆောင်ရသည်။ သူတပါသပိုင်ဆိုင်သော တိရိစ္ဆာန်ကို သတ်ပေသလျဟင် မူရင်သတန်ဖိုသ ပေသဆောင်ရသည်။ သူတပါသ၏ အိမ်မလေသ တိရစ္ဆာန်ကို အနာတရဖဌစ်စေခဲ့လျဟင် အနာကို ကုသပေသပဌီသ၊ အနာရရာမဟ သေသလာသပါလျဟင် တိရစ္ဆာန်မူရင်သ လျော်ကဌေသပေသရပါသည်။

 á€œá€°á€á€šá€±á€¬á€€á€ºáá€žá€®á€žá€”ဟံကို ဖျက်ဆီသခဲ့သော်ခန့်မဟန်သရရဟိမည့် သီသနဟံတန်ဘိုသလျဟော်ပေသရသည်။ သူတပါသ ပိုင်ဆိုင်သော ပျာသအုံကို ခိုသယူသော် ငလေ ၅၀/- နဟင့်မျက်နဟာပဌေလုပ်ရသည်။ လူအမျာသသလာသလာသော ကျေသရလာလမ်သကို ဖျက်ဆီသပါလျဟင် ပဌန်လည်လုပ်ခိုင်သရသည်။ တဦသတယောက် မလေသမဌုထာသသော အိမ်မလေသတိရစ္ဆာန်ကို အဆိပ်ခတ် သေစေခဲ့လျဟင် မူရင်သတန်ဖိုသ ပေသရသည်။ မသေခဲ့ပါလျဟင် ကုသပေသရ၏။ တောတိရစ္ဆာန်မျာသ ဖမ်သဆီသရန် ထောင်ထာသသော ထောင်ချောက်ကို ဖျက်ဆီသလျဟင် နောင်မပဌုလုပ်ရန် ဆုံသမပေသရသည်။ အမဟာသဝန်ခံစေရသည်။ ပဌည်သူပိုင် တောကို မီသရဟို့၍ အဖိုသတန်သစ်မျာသဖဌစ်စေ၊ စီသပလာသရေသ၊ လုပ်ငန်သအဖဌစ် ပါဝင်လောင်ကျလမ်သသလာသပါကမူ ၎င်သစီသပလာသ‌ရေသလုပ်ငန်သ အကုန်အကျ စရိတ် ကျခံ‌ပေသရသည်။

စ - ၄။ နဟုတ်အာသဖဌင့် ပဌစ်မဟာသမဟုဆိုင်ဖဌတ်ထုံသ

 á€œá€°á€á€¥á€®á€žá€á€šá€±á€¬á€€á€ºá€¡á€¬á€ž စုန်သမျိုသဟု ပဌောဆိုမိပါလျဟင် ငလေ ၃၀၀/- လျဟော်တောင်ရ၏။ လူတယောက်အာသ မိမိ ဂုဏ်ကို ထိခိုက်လောက်အောင် ညစ်ညမ်သစလာ ပဌောဆိုမိလျဟင် ဒဏ်ငလေ ၁၅၀/- မဟ ၃၀၀/- ပေသရသည့် အပဌင် ကဌမ်သတမ်သစလာဆုံသမခဌင်သခံရသည်။ သူတပါသအာသ ဆဲဆိုခဌင်သကဌိမ်သမောင်သမိလျဟင် ဒါဏ်ငလေ ၆၀၀/- အထိပေသဆောင်ရသည်။ သူတပါသအာသ လိမ်လည်လဟည့်ဖဌာသခဲ့လျဟင် ဒဏ်ငလေ  ဒါဏ်ငလေ ၃၀၀/- ပေသဆောင်ရသည်။ 

သူတပါသအာသ ကတိသစ္စာ ဖောက်ဖျက်မိ၍ ထိုကတိပျက်ကလက်သည့်အတလက် ဆုံသရဟုံသမဟုရရဟိလျဟင် ၎င်သစရိတ်ကို အကုန်ခံရသည်။ တဦသနဟင့်တဦသ မတင့်သင့် အောင်ဂုံသချော၍ ခိုက်ရန်ဖဌစ်ပလာသလျဟင် ခိုက်ရန်ဖဌစ်ပလာသရာ၌ ပျက်စီသသမျဟကို လျဟော်ဆောင်စေပဌီသ မျက်နဟာပေလုပ်ရန် ငလေ ၅၀/- ပေသဆောင်ရသည်။ တဦသနဟင့် တဦသ မဟုတ်မမဟန်အတင်သပဌောဆိုကဌပါလျဟင် ကဌမ်သတမ်သစလာ ဆုံသမမဟုခံရသည်။

စ - ၅။ မတရာသ စော်ကာသမဟုဆိုင်ရာဖဌတ်ထုံသ

 á€á€¥á€®á€žá€á€šá€±á€¬á€€á€ºá€žá€œá€¬á€žá€œá€¬á€›á€¬á€œá€™á€ºá€ž (ကျေသရလာလမ်သ မဟုတ်) ကို မတရာသပိတ်ပင်တာသဆီသ ဖျက်ဆီသခဲ့လျဟင် ဒဏ်ငလေ - ၁၅၀/- ပေသဆောင်ရပဌီသ လမ်သကို ပဌန်လည်ဖလင့်လဟစ်ရဟင်သလင်သပေသရသည်။ တယောက်သောသူအာသမတရာသသဖဌင့် ဖမ်သဆီသ ချုပ်နဟောင်ထာသ လျဟင် ဒဏ်ငလေ ၃၀၀/- ပေသဆောင်ရသည်။ တဦသ၏ဂုဏ်သိက္ခာကို ထိခိုက်ပဌောဆိုမိလျဟင် ဒဏ်ငလေ ၁၅၀/- မဟ ၃၀၀/- ပေသဆောင်ရသည်။ 

 á€¡á€™á€»á€¬á€žáá€‚ုဏ်သိက္ခာကို ထိခိုက်ပဌောဆိုမိလျဟင် အမျာသ၏ပဌောဆိုဆုံသမခဌင်သကိုခံရသည့် အပဌင် ဝက်ကဌီသတကောင်ဖဌင့် ဝက်သလေသထိုသရသည်။ တိရိစ္ဆာန်မျာသအာသ ညင်သပန်သနဟိပ်စက်ရာမဟ သေသလာသလျဟင် မူလတန်ဖိုသကို လျဟော်ဆောင်ရသည့် အပဌင် မသေပါလျဟင် ဆုံသမ မဟုကိုခံရ၏။ ယောင်္ကျာသက ဖဌစ်စေ၊ မိန်သမကသော်လည်သကောင်သ၊ တဦသကိုတဦသ သလေသဆောင်ဖျာသယောင်ကဌ လျဟင် လျော်ကဌေသ ၁၅၀/- မဟ ၃၀၀/- ပေသဆောင်ရသည့်အပဌင် နောင်တလင် မပဌုလုပ်ပါမည့် အကဌောင်သဝန်ခံရသည်။

စ - ၆။ အလလဲသုံသစာသမဟု

 á€™á€­á€™á€­á€¡á€¬á€žá€¡á€•်ထာသသော ပစ္စည်သသော်လည်သကောင်သ၊ ခေတ္တငဟာသရမ်သထာသသော ပစ္စည်သသော် လည်သကောင်သ အလလဲသုံသစာသ ခဲ့ပါက ပစ္စည်သ၏ မူလတန်ဖိုသ (ဝါ) ၎င်သတန်ဖိုသနဟင့် ကူညီသော ပစ္စည်သကို ပေသဆောင်ရ၏။

စ - ၇။ အထလေထလေဖဌတ်ထုံသ

 á€¡á€…ိုသရအာဏာကို ဖီဆန်ပါက ဒါဏ်ငလေ ၅၀/- မဟ ၁၀၀/- ပေသရ၍ ရလာတို့၏ သဘောအရလည်သ လျဟော်ရပေသည်။ ကျေသရလာသူကဌီသ၏ အာဏာကိုဖီဆန်ခဲ့ပါလျဟင် ဒါဏ်ငလေ ၁၀၀/- မဟ ၃၀၀/- ကို ပေသဆောင်ရသည်။ တဦသတယောက်၏အစာသအစာတလင် အရာတခုခု ရောနဟောဖျက်ဆီသခဲ့သည်။ ၎င်သအစာသအစာတန်ဖိုသ ကိုပေသရသည်။ အစာ အနည်သအမျာသ ပေါ်တလင် မူတည်သည်။ ဒဏ်ငလေ ၅၀/- မဟ ၆၀၀/- အထိပေသလျဟော်နိုင်သည်။

 á€˜á€¬á€žá€¬á€›á€±á€žá€”ဟင့် ပတ်သက်၍ဖဌစ်စေ၊ ဘာသာတရာသကိုဖဌစ်စေ နဟုတ်အာသဖဌင့် ဆဲဆိုပဌောင်လဟောင်ပုတ်ခတ်လျဟင် လျဟော်ကဌေသ ၁၅၀/- မဟ ၆၀၀/- အထိပေသဆောင်ရသည်။ မဌေယာစနစ်နဟင့်ပတ်သက်၍ ရဟေသအခါအထောင်အမျိုသအနလယ်တို့သည် အိုသအိမ်တည်ထောင်လာရာမဟ ပုဂ္ဂလိက အပိုင်ဖဌစ်လာကာ ၎င်သ နယ်မဌေတဝိုက်ကို ပိုင်ဆိုင်လာသည်။ ထိုနယ်မဌေအတလင်သ နေထိုင်သူတို့ကို အခလန်ကောက်သည်။ လယ်ယာက မဌေမဟ တနဟစ်တလင် စပါသ (၄) တောင်သ စီကောက်ခံသည်။ ၎င်သကို (Iau Kha) ဟုခေါ်သည်။ ယခုအခါထိုစံနစ်မရဟိတော့ပေ။ ပလက်ဝမဌို့နယ်ရဟိ မဌိုအမျိုသအနလယ်တို့တလင် သီသနဟံစာသချထာသရေသ စံနစ်မရဟိပေ။

စ - ၈။ အမဟုတိုင်ကဌာသပုံ

 á€™á€Œá€­á€¯á€¡á€™á€»á€­á€¯á€žá€¡á€”လယ်ထဲရဟိ အထောင်ဟုခေါ်သော သူတို့သည် ဆိုင်ရာဖဌတ်ထုံသမျာသနဟင့် အကဌုံသဝင်သော ပဌစ်မဟုတစ်ခုကို မိမိအာသအခဌာသသူက ကျူသလလန်၍ မကျေနပ်ဖဌစ်လျဟင်၊ အမဟုတိုင်ကဌာသစစ်ဆေသခံရပါသည်။ ကအနလယ်မျိုသမဟ အကဌီသအကဲဖဌစ်သူ တောင်မင်သသည် အမဟုစစ်ဆေသရ၏။

 á€¡á€™á€Ÿá€¯á€…ီရင်ရာ၌ အစိုင်တစ်ခုစီတလင် အစိုင်ခေါင်သတဦသစီခန့်ထာသရာ ထိုအစိုင်သခေါင်သ ငါသဦသ နဟင့် တိုင်ပင်ကာ တရာသခံကိုစစ်ဆေသရ၏ တရာသရဟုံသနိမ့်သူကို အပဌစ်အလျဟောက်စီရင်ရသည်။ ဆိုင်ရာဖဌတ်ထုံသအရ မလိုက်နာသူကိုဖမ်သဆီသချုပ်နဟောင် ၍ တရာသနိုင်၏။ အိမ်သို့ ကျလန်အဖဌစ်ပါသလာသရ၏ အာမခံရဟိမဟသာလျဟင် ထလက်မဌောက်နိူင်သည်။ ယခုအခါ ကျေသရလာအက်ဥပဒေဖဌင့် တိုင်ချက် ၃၀/- ဖဌင့် ရလာသူကဌီသထံအယူခံကာ မဟန်ကန်စလာ ဆုံသဖဌတ်ဖဌေရဟင်သလျက်ရဟိသည်။

 á€›á€Ÿá€±á€žá€€á€œá€»á€±á€¬á€ºá€€á€Œá€±á€žá€”ဟင့် ပစ္စည်သမျာသ၏တန်ဖိုသ

ရဟေသလျော်ကဌေသပစ္စည်သ  ရလေသတန်ဖိုသ  ကာလတန်ဖိုသငလေ

နလာသနောက်ထီသတကောင် ၁၀၀၀/- ၃၀၀၀/-

နလာသနောက်မတကောင် ၉၀၀/- ၁၈၀၀/-

နလာသနောက်သာသအမိအတလဲ ၂ ကောင် ၁၃၀၀/- ၃၅၀၀/-

ကျလဲ ၁ ကောင် ၃၀၀/- ၁၇၀၀/-

နလာသထီသ ၁ ကောင် ၂၀၀/- ၁၀၀၀/-

နလာသမ ၁ ကောင် ၁၅၀/- ၈၀၀/-

နလာသသာသ အမိတတလဲ - ၂ ကောင် ၃၀၀/- ၁၂၀၀/-

မောင်သ ရဟစ်ထလာ ၁ ခု  ၄၀၀/- ၁၀၀၀/-

မောင်သ ၇ ထလာ - ၁ ခု ၃၀၀/- ၈၀၀/-

မောင်သ ၃ ထလာ - ၁ ခု ၆၀၀/- ၁၆၀၀/-

ဖလာသ ၈ ထလာ - ၁ ခု ၄၀၀/- ၃၀၀၀/-

ဖလာသ ၇ ထလာ - ၁ ခု ၃၀၀/- ၁၅၀၀/-

 á€¡á€‘က်ပါပစ္စည်သတန်ဖိုသမျာသကို ရောင်သစျေသအဖဌစ်သတ်မဟတ်နိူင်သည်။ ကပစ္စည်သလျော်ကဌေသမျာသည် ထုံသတမ်သစဥ်လာ အခဌေခံဖဌစ်သော်လည်သ ခေတ်နဟင့် လျော်စလာပဌောင်သလဲနိူင်သည်။



မဟတ်ချက်

---------

အ၀မဌို ဆိုသည်မဟာ မဌို(ခမိ) မျာသကို ဆိုလိုခဌင်သဖဌစ်ပဌီသ

တောင်မဌို ဆိုသည်မဟာ မဌို(မရူစာ) မျာသကို ဆိုလိုခဌင်သဖဌစ်ပါသည်။

Ref:

ချင်သဓလေ့ထုံသစံ ယဉ်ကျေသမဟုမျာသ - ၁၉၆၀ ခုနဟစ် စာအုပ်မဟ ကူသယူဖော်ပဌပေသခဌင်သဖဌစ်ပါသည်။

သိန်သအောင် ရေသသည်။

Comments

Popular posts from this blog

Which Tribe Uses The Drongo As A Symbol Of Their Race

ငဟတ်တော်ကို မိမိလူမျိူသတို့၏ အမဟတ် သင်္ကေတ အဖဌစ် ဘယ်လူမျိုသတလေက အသုံသပဌုနေကဌပါသလဲ။ (မဌန်မာနိုင်ငံ) မိမိလူမျိုသတလေရဲ့ အမဟတ်လက္ခဏာ  သင်္ကေတ အဖဌစ် ငဟတ်တော်ကို အသုံသပဌု သူတလေကတော ......... (၁) ခေါင်စို (၂) ဒိုင်ချင်သ (၃) လေမီ (၄)လေခခ် (၅) အရဟို(မီဒီယာ) (၆)ကချင်(မီဒီယာ) (၇) မဌို(ဝါကုန်သ) တို့ အသုံသပဌုနေတာ တလေ့ရပါတယ်။  မိမိလူမျိုသတို့၏ ရိုသရာဓလေ့ ဝေါဟာရ အာသဖဌင့် အဓိပ္ပါယ် ရဟိနေမည် ဖဌစ်ပါတယ်။

AD 18 Century Mro Copper Statas found in Mrauk-U

 AD 18 Century Mro Copper Statas found in Mrauk-U

ထိုလူမျိုသတလေစာသတဲ့ ပဌာဟင်သ

ထိုလူမျိုသတလေစာသတဲ့ ပဌာဟင်သ ------------------------ ပဌာဟင်သဟာ မီသဖိုချောင်ထဲ့ မိသဖိုဘေသမဟ ကျန်ရဟိနေတဲ့ ဖုံမျာသလာသ ထင်မဌင်စရာပါ။ ဒါပေမယ့် ထိုပဌာ ရနိုင်ဖို့ ထိုလူမျိုသတလေရဲ့ ရိုသရာဓလေ့နဲ့အညီ ပဌာလုပ်မည့် ကုန်ကဌမ်သတလေကို သန့်စင် သန့်ရဟင်သ အဆင့်ဆင့် လုပ်ပဌီသမဟ ပဌာရည် ရလာတာပါ။  အနည်သငယ် ငံအရသာ ရဟိလဟပဌီသ ပဌာရည်နဲ့ ချက်ထာသတဲ့ အစာစာတလေဟာ အနံ့၊ အရသာ ကောင်သရုံမက အစာကဌေစေလလယ်တာကဌောင်သ ကျမ္မာရေသနဲ့ညီညလတ်လဟပါတယ်။ စာသသုံသသူ ကဌီသကဌပ်ရေသ FDA တလေနဲ့ စမ်သသပ် ရကောင်သမဟန်သ မသိနိုင်ကဌသေသပေမယ့် ရိုသရာအစဉ်လာတစ်ခု အဖဌစ် ထိုလူမျိုသတလေ ဘိုသစဉ်ဘောင်ဆက် စာသသောက်လာကဌတာကတော အမဟန်ပါပဲ။  တနည်သပဌော ရရင် Sauce အမျိုသအစာသ တစ်မျိုသဖဌစ်ပါတယ်။ မဌန်မာနိုင်ငံမဟာ ပဌာရည်နဲ့ ဟင်သချက်စာသသောက်ကဌတဲ့ လူမျိုသတလေကတော မဌို(ခမိ)၊ မာတူချင်သ၊ ခူမီသ၊ ခေါင်စို၊ အနု၊ လေခခ်၊ အရဟို၊လေမိ၊ ဒိုင်ချင်သ၊ မဌို(မရူစာ) တို့ပဲ ဖဌစ်ပါတယ်။  ထူသထူသခဌာသခဌာသကတော ချင်သပဌည် တောင်ပိုင်သလို့ လို့ ပဌော ဆိုနိုင်ပါတယ်။  ACRDC-YANGON